Luisterleven
Windstoot 5: Sister Outsider van Audre Lorde
donderdag 10 maart 2022
Eindelijk is er een nieuwe, ijzersterke vertaling beschikbaar van Sister Outsider (1984), de bloemlezing met de voornaamste essays en toespraken van de Afro-Amerikaanse dichteres en activiste Audre Lorde (1934-1992). In haar levenslange strijd tegen racisme en seksisme nam Lorde het niet alleen op voor zwarte vrouwen maar ook voor de lhbtq+-gemeenschap, twee onderdrukte minderheden waar zijzelf toe behoorde. Bovendien doorbrak ze, met The Cancer Journals (1980) over haar eigen ziekte, het taboe dat destijds nog op (borst)kanker rustte. In deze vijfde aflevering van onze podcast verwelkomen we de Belgisch-Rwandese schrijfster Dalilla Hermans, die onomwonden stelt:
'Sister Outsider is misschien wel de belangrijkste bundel die ik ooit las. Lorde gaf een stem aan generaties zwarte vrouwen, lesbische vrouwen en eigenlijk iedereen die onderdrukking meemaakt. Haar bijdrage aan het intersectionele feminisme is van onschatbare waarde.’
Lorde spoort ons inderdaad aan oog te hebben voor intersectionaliteit: het zogenaamde kruispuntdenken oftewel de meerdere lagen waar ieders identiteit uit bestaat. Bijvoorbeeld zwart, vrouw, moeder, lesbisch, dichter. Lorde wees er telkens weer op dat wie op het kruispunt van twee onderdrukte identiteiten leven, zoals zwarte vrouwen, nog meer structurele achterstelling ervaren dan degenen die op basis van één deelidentiteit gediscrimineerd worden. Zo trok ze van leer tegen witte feministen die op academische congressen over de gelijkberechtiging van alle vrouwen praatten, terwijl hun huizen ondertussen werden schoongemaakt door arme vrouwen of vrouwen van kleur.
Zoals alle vormen van systematische onderdrukking komt racisme voort uit een machtsonevenwicht tussen verschillende groepen in de samenleving. We moeten deze machtsverschillen eerst onderkennen en benoemen, betoogde Lorde, omdat we alleen zo in staat zullen zijn er iets aan te veranderen. Of zoals ze het zelf krachtig verwoordde: ‘“Verdeel en heers” moet in onze wereld “definieer en empower” worden.’
Hoewel Lorde de privileges van witte mensen aanvocht, was ze er niet op uit ook maar iemand uit te sluiten. ‘Ze schreef altijd met veel liefde’, zegt Dalilla in onze podcast. Lorde nodigde iedereen uit om deel te nemen aan de beweging voor meer politieke en sociale gelijkwaardigheid. Daarom ook schreef ze heel openlijk over haar eigen pijn en kwetsbaarheid, want dit is nu net wat ons mensen dichter bij elkaar kan brengen:
‘Als ik naar mijn kwetsbaarste plekken kijk en de pijn die ik heb gevoeld erken, kan ik de bron van die pijn uit het wapenarsenaal van mijn vijanden verwijderen. Mijn geschiedenis kan dan geen veer meer zijn op de pijlen van mijn vijanden, en dat verkleint hun macht over mij. Niets wat ik over mezelf heb aanvaard kan tegen me gebruikt worden om mij te kleineren. Ik ben wie ik ben en ik doe wat ik moet doen; ik werk op je in als een drug of een beitel om je aan je mij-heid te herinneren, zoals ik in mezelf jou ontdek.’
Opvallend is Lordes vlammende, beeldende stijl die, nu ook dankzij de uitstekende vertaling van Jenyy Mijnhijmer, steeds helder en toegankelijk blijft. ‘Lorde heeft het ongelofelijke talent om complexe theorieën in heel mooie verhalen te gieten’, beaamt Dalilla. Hopen maar dat deze Nederlandse versie van Sister Outsider Lorde in ons taalgebied de erkenning zal bezorgen die ze eigenlijk al decennia geleden had moeten krijgen.
Colofon
Deze reeks ontstond in het kader van De Windstoot, de nieuwe ‘expeditie’ van vzw Wit.h.
Interviewers: Dirk Vandenberghe & Piet Devos
Voorleesstem: Mirjam Boers
Montage: Dirk Vandenberghe & Pol Isaac
Muziek: Pol Isaac
Foto Dalilla Hermans
