Piet Devos

schrijver, vertaler en literatuurwetenschapper

Luisterleven


Windstoot 5: Sister Outsider van Audre Lorde

donderdag 10 maart 2022

Eindelijk is er een nieuwe, ijzersterke vertaling beschikbaar van Sister Outsider (1984), de bloemlezing met de voornaamste essays en toespraken van de Afro-Amerikaanse dichteres en activiste Audre Lorde (1934-1992). In haar levenslange strijd tegen racisme en seksisme nam Lorde het niet alleen op voor zwarte vrouwen maar ook voor de lhbtq+-gemeenschap, twee onderdrukte minderheden waar zijzelf toe behoorde. Bovendien doorbrak ze, met The Cancer Journals (1980) over haar eigen ziekte, het taboe dat destijds nog op (borst)kanker rustte. In deze vijfde aflevering van onze podcast verwelkomen we de Belgisch-Rwandese schrijfster Dalilla Hermans, die onomwonden stelt:

'Sister Outsider is misschien wel de belangrijkste bundel die ik ooit las. Lorde gaf een stem aan generaties zwarte vrouwen, lesbische vrouwen en eigenlijk iedereen die onderdrukking meemaakt. Haar bijdrage aan het intersectionele feminisme is van onschatbare waarde.’

Lorde spoort ons inderdaad aan oog te hebben voor intersectionaliteit: het zogenaamde kruispuntdenken oftewel de meerdere lagen waar ieders identiteit uit bestaat. Bijvoorbeeld zwart, vrouw, moeder, lesbisch, dichter. Lorde wees er telkens weer op dat wie op het kruispunt van twee onderdrukte identiteiten leven, zoals zwarte vrouwen, nog meer structurele achterstelling ervaren dan degenen die op basis van één deelidentiteit gediscrimineerd worden. Zo trok ze van leer tegen witte feministen die op academische congressen over de gelijkberechtiging van alle vrouwen praatten, terwijl hun huizen ondertussen werden schoongemaakt door arme vrouwen of vrouwen van kleur.

Zoals alle vormen van systematische onderdrukking komt racisme voort uit een machtsonevenwicht tussen verschillende groepen in de samenleving. We moeten deze machtsverschillen eerst onderkennen en benoemen, betoogde Lorde, omdat we alleen zo in staat zullen zijn er iets aan te veranderen. Of zoals ze het zelf krachtig verwoordde: ‘“Verdeel en heers” moet in onze wereld “definieer en empower” worden.’

Hoewel Lorde de privileges van witte mensen aanvocht, was ze er niet op uit ook maar iemand uit te sluiten. ‘Ze schreef altijd met veel liefde’, zegt Dalilla in onze podcast. Lorde nodigde iedereen uit om deel te nemen aan de beweging voor meer politieke en sociale gelijkwaardigheid. Daarom ook schreef ze heel openlijk over haar eigen pijn en kwetsbaarheid, want dit is nu net wat ons mensen dichter bij elkaar kan brengen:

‘Als ik naar mijn kwetsbaarste plekken kijk en de pijn die ik heb gevoeld erken, kan ik de bron van die pijn uit het wapenarsenaal van mijn vijanden verwijderen. Mijn geschiedenis kan dan geen veer meer zijn op de pijlen van mijn vijanden, en dat verkleint hun macht over mij. Niets wat ik over mezelf heb aanvaard kan tegen me gebruikt worden om mij te kleineren. Ik ben wie ik ben en ik doe wat ik moet doen; ik werk op je in als een drug of een beitel om je aan je mij-heid te herinneren, zoals ik in mezelf jou ontdek.’

Opvallend is Lordes vlammende, beeldende stijl die, nu ook dankzij de uitstekende vertaling van Jenyy Mijnhijmer, steeds helder en toegankelijk blijft. ‘Lorde heeft het ongelofelijke talent om complexe theorieën in heel mooie verhalen te gieten’, beaamt Dalilla. Hopen maar dat deze Nederlandse versie van Sister Outsider Lorde in ons taalgebied de erkenning zal bezorgen die ze eigenlijk al decennia geleden had moeten krijgen.

Colofon

Deze reeks ontstond in het kader van De Windstoot, de nieuwe ‘expeditie’ van vzw Wit.h.

Interviewers: Dirk Vandenberghe & Piet Devos
Voorleesstem: Mirjam Boers
Montage: Dirk Vandenberghe & Pol Isaac
Muziek: Pol Isaac

Foto Dalilla Hermans

Windstoot 5: Sister Outsider van Audre Lorde

Andere onderwerpen in de categorie Luisterleven:

Windstoot 8: Bijbelboek Job (Hans Ausloos)

24 maart 2023
In het oudtestamentische Bijbelboek Job staat de kwetsbare mens tegenover een ontzagwekkende God. Hoewel Job altijd vroom heeft geleefd, wordt hij toch door rampspoed geteisterd. Wanhopig vraagt Job de Almachtige om rekenschap. In gesprek met oudtestamenticus Hans Ausloos verkennen we deze oertekst over macht en onmacht, lijden en aanvaarding.
LEES MEER

Windstoot 7: Dochter (Lenny Peeters)

18 november 2022
Hoe is het om voortdurend op onbegrip te stuiten, omdat je de maatschappelijke codes niet begrijpt? Het overkomt Dochter, een jonge vrouw met autisme in Lenny Peeters’ gelijknamige debuut. We spreken met de auteur over hoe (ouderlijke) zorg voor kwetsbare kinderen, ongewild, isolement en misbruik in de hand kan werken.
LEES MEER

Windstoot 6: Welkom in het rijk der zieken (Hanna Bervoets)

14 juli 2022
Als Clay, een dertiger, plots chronisch ziek wordt, komt hij in een geheel nieuwe wereld terecht: het rijk der zieken. Tot zijn schrik kan hij ook niet meer terug naar de 'gezonde' wereld. Naar aanleiding van Bervoets’ satirische roman praten we met Lynn Formesyn, zelf ervaringsdeskundige en auteur van Zinvol ziek.
LEES MEER

Windstoot 4: De grote angst in de bergen van C.-F. Ramuz

28 oktober 2021
In een Zwitsers bergdorpje trekt een groepje jonge herders met hun koeien naar een hoger gelegen alpenweide. De ouderen in het dorp hebben hen nochtans gewaarschuwd: de berg wil ons daar niet hebben... We praten met Ramuz’ vertaler Rokus Hofstede over de krachtmeting tussen mens en natuur in deze ecologische roman avant-la-lettre.
LEES MEER

Windstoot 3: De herontdekking van het lichaam met Bregje Hofstede

26 augustus 2021
Zoals zo velen kampte schrijfster Bregje Hofstede reeds jong met heftige burn-outklachten en chronische slapeloosheid. Zoals ze in de derde aflevering van onze podcast uitlegt, zijn dit geen strikt individuele problemen. Het zijn veeleer collectieve symptomen van de prestatiedruk waaraan we ons, schijnbaar vrijwillig, onderwerpen.
LEES MEER

Windstoot 2: ‘Ontluisterde fetisj’ van Roger Van de Velde

17 juni 2021
In het korte verhaal ‘Ontluisterde fetisj’ legt Roger Van de Velde (1925-1970) de machtsverhoudingen binnen de gevangenis bloot die hijzelf, als geïnterneerde, maar al te goed kende. We praten met Van de Veldes biografe Ellen Van Pelt over diens tragische verslaving en vlijmscherpe, ironische pen. Maar ook over de censuur die Van de Velde trof.…
LEES MEER

Windstoot 1: 'De idioot in het bad' van M. Vasalis

22 april 2021
Met ‘De idioot in het bad’ als poëtische leidraad praten we met kinder- en jeugdpsychiater Winny Ang over de spanning tussen macht en zorg in de geestelijke gezondheidszorg.
LEES MEER

Windstoot: verhalen over macht en kwetsbaarheid (podcast)

04 april 2021
Windstoot is een podcast over macht en kwetsbaarheid en wat de literatuur ons daarover kan leren.
LEES MEER

Weg uit de herrie: hoe ik een stiltezoeker werd

13 augustus 2018
In de stilte wordt de eigenlijke polsslag van het leven hoorbaar.
LEES MEER